Stap 3
De lymfodepleterende behandeling12
In het kort
Als de CAR-T-cellen klaar zijn, en weer werden bezorgd aan jouw ziekenhuis, zullen die daar tot de toediening in bevroren toestand bewaard worden. Maar voordat je deze bewerkte cellen toegediend krijgt, is het belangrijk dat je een zogenaamde lymfodepleterende behandeling ondergaat. Dit is een behandeling die je eigen immuuncellen (lymfocyten) verwijdert (depleteert). Deze behandeling bestaat uit een combinatie van chemotherapieën, en duurt meestal 3-5 dagen.
Het doel is om plaats te maken voor de CAR-T-cellen, zodat die de ruimte hebben om zo lang mogelijk te overleven en hun werk te doen.
Verschillen en overeenkomsten tussen een behandeling met CAR-T-cellen en autologe stamceltransplantatie (ASCT)123
Onderging je eerder al een autologe stamceltransplantatie (met je eigen stamcellen)? Dan doet het CAR-T-celproces jou hier in eerste instantie misschien wel aan denken. Op onderstaande afbeelding wordt het proces van de stamceltransplantatie en de CAR-T-celbehandeling in beeld gebracht. De processen lijken een beetje op elkaar, maar er zijn vooral veel verschillen.
Van inductietherapie en mobilisatie van cellen is bij CAR-T-celtherapie geen sprake.
De aferese die wordt uitgevoerd bij een stamceltransplantatie kan je volledig vergelijken met die bij een behandeling met CAR-T-cellen, al verschilt het soort cellen dat wordt afgenomen wel: bij een stamceltransplantatie zijn dit stamcellen, bij een CAR-T-celtherapie zijn dit T-cellen.
Zowel voor de stamceltransplantatie als voor de CAR-T-celinfusie wordt chemotherapie ingezet. Het gaat echter om verschillende soorten chemo, met ook verschillende doeleinden en een ander niveau van bijwerkingen.
Bij een stamceltransplanatie krijg je een eerste chemokuur om de stamcellen vanuit het beenmerg naar het bloed te laten verplaatsen (mobilisatiekuur), nog voordat de stamcellen worden afgenomen. Na het oogsten van de cellen en vlak voor de transplantatie volgt een tweede, zeer intensieve chemokuur (conditioneringskuur), bijvoorbeeld een hoge dosis melfalan. Die doodt de kankercellen in het lichaam en vernietigt ook een groot deel van het beenmerg. Mogelijke bijwerkingen zijn o.a. bloedarmoede, haaruitval, misselijkheid, braken, diarree en spierpijn.
Bij een behandeling met CAR-T-cellen krijg je een lage dosis chemotherapie enkele dagen voor de CAR-T-celinfusie, met als doel om enkel de lymfocyten te doden en plaats te maken voor de CAR-T-cellen (lymfodepletie). Mogelijke bijwerkingen zijn o.a. bloedarmoede, misselijkheid, braken, diarree of verstopping, vermoeidheid, blaasproblemen of koorts, maar deze zijn doorgaans milder van aard dan bij een stamceltransplantatie.
Zowel bij een stamceltransplanatie als bij een behandeling met CAR-T-cellen verblijf je meestal enkele weken in het ziekenhuis. Bij een stamceltransplantatie moet je echter in isolatie, omdat je door het tekort aan afweercellen heel vatbaar bent voor infecties.
Na een behandeling met CAR-T-cellen ben je ook vatbaarder voor infecties en zullen ook bijkomende maatregelen worden genomen, maar isolatie is doorgaans niet nodig. Ook gelden er na een stamceltransplantatie strikte voedingsbeperkingen (kiem-arme voeding), die bij CAR-T-celtherapie niet van toepassing zijn.
De herstelperiode thuis verschilt eveneens aanzienlijk: voor een stamceltransplantatie gaat het over enkele maanden, terwijl het bij een CAR-T- celbehandeling over enkele weken gaat.
Uiteraard is elke patiënt uniek en kent elke behandeling een individueel verloop. Dit overzicht schetst enkel een algemeen beeld.
Prof. Anguille (Diensthoofd hematologie, UZA):
Over het verschil tussen CAR-T-celtherapie en autologe stamceltransplantatie
Wat je kan verwachten
Wat kan ik verwachten tijdens de lymfodepleterende behandeling?
De lymfodepleterende behandeling bestaat uit twee soorten chemotherapie, cyclofosfamide en fludarabine. Deze worden met een infuus (baxter) toegediend, op drie opeenvolgende dagen, enkele dagen voor de toediening van je CAR-T-cellen.
Zoals bij de meeste vormen van chemotherapie zijn er bijwerkingen te verwachten. Deze kunnen variëren van licht tot ernstig. Voor je veiligheid moeten alle bijwerkingen zo snel mogelijk worden gemeld. Spreek met je behandelteam over andere mogelijke bijwerkingen.
De lymfodepleterende behandeling wordt toegediend op drie opeenvolgende dagen, enkele dagen voor de toediening van je CAR-T-cellen. Het gebeurt niet vaak, maar houd er rekening mee dat de behandeling misschien niet of pas later kan doorgaan. Dit kan gebeuren om medische redenen, of omdat bijvoorbeeld de kwaliteitscontrole van de CAR-T-cellen langer duurt dan voorzien.
De toediening van de lymfodepleterende behandeling gebeurt in het ziekenhuis. Afhankelijk van het ziekenhuis en jouw individuele situatie kan dat ambulant (op het dagziekenhuis) gebeuren, of tijdens een opname (hospitalisatie).
Indien je wordt opgenomen voor de lymfodepleterende behandeling, kan het zijn dat je direct blijft voor de toediening van de CAR-T-cellen. In sommige gevallen kan je tussendoor nog naar huis. Bespreek zeker met je behandelend team hoe het in jouw ziekenhuis en voor jouw situatie geregeld wordt.
Uitleg rond katheter
Als je een overbruggingsbehandeling hebt gehad, is het mogelijk dat er al een poortkatheter of andere vorm van toegang tot de bloedvaten geplaatst werd. In dat geval zal dezelfde toegang waarschijnlijk ook gebruikt worden voor de toediening van de lymfodepleterende behandeling. Als dat niet het geval was, kan men eventueel alsnog een poortkatheter plaatsen. Die kan dan ook voor de toediening van de CAR-T-cellen gebruikt worden, alsook voor eventuele latere behandelingen (bijvoorbeeld met antibiotica).
Een poortkatheter is een dun slangetje dat voor langere tijd in een groot bloedvat juist onder het sleutelbeen wordt aangebracht, met een klein reservoir onder de huid dat gemakkelijk toegankelijk is voor injecties of infusen. Het plaatsen van een poortkatheter is een kleine operatieve ingreep.
Men kan ook kiezen voor een diepveneuze katheter, die wordt ingebracht via een bloedvat in de lies of hals. Een andere mogelijkheid is een gewoon perifeer infuus, een dun slangetje dat men inbrengt in een bloedvat, meestal in de arm, en dat daar enkele dagen kan blijven.
Voorbereiding
Hoe moet ik mij voorbereiden?
Hoe moet ik mij voorbereiden?
De voorbereiding voor de lymfodepleterende behandeling zal onder andere afhangen van of je wel of niet in het ziekenhuis wordt opgenomen, bespreek dit dus zeker met jouw behandelteam.
Enkele andere zaken om na te vragen:
- Moet er vervoer worden geregeld? Kan iemand jou brengen en ophalen of zijn er andere mogelijkheden?
- Indien je niet in het ziekenhuis blijft, heb je dan een verblijfplaats dicht in de buurt nodig? Wat zijn de opties?
- Mag er iemand met jou meekomen tijdens de behandeling? Indien je wordt opgenomen, mag je bezoek ontvangen?
- Zijn er specifieke zaken die je mee moet nemen, of juist niet mee mág nemen omdat je vatbaarder bent voor infecties bijvoorbeeld?
Wie zal de behandeling uitvoeren?
Wie zal de behandeling uitvoeren?
De lymfodepleterende behandeling bestaat uit cyclofosfamide en fludarabine. Dit zijn chemotherapieën die regelmatig gebruikt worden voor de behandeling van verschillende kankers. De toediening zal gebeuren door (een team van) verpleegkundigen met de nodige kennis en ervaring, onder supervisie van je hematoloog of oncoloog. Afhankelijk van hoe het ziekenhuis georganiseerd is, maken arts-assistenten of studenten verpleegkunde mogelijks ook deel uit van het team.
Tips
De lymfodepletie markeert een spannende periode in je behandelingstraject. De infusie van de CAR-T-cellen komt steeds dichterbij, je krijgt alweer nieuwe medicijnen, en je zal een tijd in (of dichtbij) het ziekenhuis moeten verblijven.
Uiteraard is het belangrijk om goed geïnformeerd te zijn over zekere, net als mogelijke scenario’s, maar probeer je focus hiervan af en toe ook even te verleggen. Lees een boek, kijk wat televisie of luister naar een podcast met andere thema’s dan ziekte en gezondheid.
De lymfodepletie is de laatste stap voordat – als alles volgens plan gaat - de CAR-T-cellen kunnen worden toegediend, een spannende periode dus. Je naaste zal mogelijks te maken krijgen met meer bijwerkingen, een tijd in het ziekenhuis doorbrengen en zich misschien zorgen maken. Je zal wellicht niet steeds bij hem of haar kunnen zijn, om medische redenen of omdat het voor jezelf praktisch moeilijk is. Ook voor jou kan dit een emotioneel zware tijd zijn.
Misschien kun je met andere familieleden of vrienden afwisselen wie wanneer paraat is, en kun je ook op andere manieren contact houden. Je kunt tekst- of spraakberichten sturen, of videobellen. Als je het via wifi doet kost het je niets, en kan je eventueel je camera aan laten staan terwijl ieder zijn eigen ding doet, in zijn eigen omgeving. Zo voelt het toch een beetje alsof je samen bent.
Wat gebeurt er na de lymfodepleterende behandeling?
Na de lymfodepleterende behandeling zal je nog heel weinig witte bloedcellen hebben en ben je zeer vatbaar voor infecties. Om die reden zullen er eventueel maatregelen worden genomen om dat risico te beperken. Je zult wellicht alleen in een kamer liggen, met beperkingen van wie er op bezoek mag komen en hoe vaak. Als je wel naar huis mag, zul je duidelijke instructies krijgen over eventuele voorzorgsmaatregelen.
Het kan ook zijn dat je een tekort aan rode bloedcellen hebt (bloedarmoede of anemie), of aan bloedplaatjes (waardoor je bloed minder goed stolt). Al deze bloedwaarden (en andere) zullen regelmatig worden opgevolgd.
Als alles stabiel is, en er zijn geen aanwijzingen voor een infectie, volgt de CAR-T-celinfusie, waarvoor uiteindelijk alle voorbereidingen zijn getroffen.