GASTRO-ENTEROLOOG TRIANA LOBATON EN REUMATOLOOG GAËLLE VARKAS:
‘Ons doel is de ziekte onder controle krijgen’

Als immuunziekte kan psoriasis niet alleen de huid treffen, maar ook tot uiting komen op andere plaatsen van ons lichaam. Zo kan er een link zijn met chronische darmziekten en bepaalde vormen van artritis. Om onherstelbare schade te vermijden, is het essentieel de juiste diagnose te stellen en alle symptomen die het overactieve immuunsysteem veroorzaakt tegelijk aan te pakken. Met dat doel voor ogen werken reumatoloog Gaëlle Varkas en gastro-enteroloog Triana Lobaton nauw samen aan het Universitair Ziekenhuis van Gent.

Heel wat mensen zullen niet makkelijk het verband leggen tussen darm- en gewrichtsproblemen en psoriasis. Op welke manier hebben die iets met elkaar te maken?

Dr. Lobaton: Het is een complex gegeven, maar aan de basis ligt het immuunsysteem dat overactief is. Dat gebeurt enerzijds omdat sommige mensen geboren worden met een of meerdere genen in het erfelijk materiaal die ergens een defect hebben en anderzijds doordat bepaalde omgevingsfactoren de foutjes in kwestie op een bepaald moment activeren of verergeren.

Op welke manier dat dan gebeurt en welke symptomen zich dan voordoen, hangt af van waar de afwijkingen zich bevinden in het systeem. Aldus kan psoriasis ontstaan, maar patiënten kunnen ook te maken krijgen met chronische ontstekingsziekten van de gewrichten, zoals psoriasis artritis, en chronische darmziekten als colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn of een combinatie van een gewrichts- en darmaandoening.

Dr. Varkas: Volgens de statistieken zal ongeveer een derde van de mensen met psoriasis ook psoriasis artritis ontwikkelen. Zowat 5% van de mensen met deze vorm van reuma heeft ook IBD, wat staat voor Inflammatory Bowel Disease, de Engelse term voor inflammatoire darmziekten, waaronder de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa vallen. Dat is een veel hoger percentage dan bij de gemiddelde bevolking.

Verder zal bijna de helft van de mensen met IBD ooit een inflammatoire aandoening buiten de darmen ontwikkelen. Het vaakst worden in dat geval de gewrichten en de huid aangetast, maar het kan ook gaan om lever, hart, nieren of de ogen.

Al die symptomen komen dus voort uit de ontsteking van de darmen, maar hoe ontstaat die dan?

Dr. Lobaton: Welk element de ontstekingsreactie in gang zet, staat niet vast, maar we weten dat naast de genetische aanleg ook omgevingsfactoren zoals vervuiling, stress, infecties en roken de ziekte kunnen triggeren. Het resultaat is altijd dat het immuunsysteem overactief wordt en bepaalde delen van het lichaam aanvalt.

Dr. Varkas: Doordat de afwijkingen in het immuunsysteem vergelijkbaar zijn, zijn bepaalde behandelingen voor zowel de dermatologische als darm- en gewrichtssymptomen soortgelijk. Hun doelstelling is het immuunsysteem te kalmeren, zodat het niet meer overdreven reageert.

De behandelingen die we geven, zorgen ervoor dat de ongebreidelde activiteit van het immuunsysteem opnieuw naar zijn basisniveau wordt gebracht. We leggen het dus niet plat – dat is een hardnekkig misverstand– en als er zich een infectie voordoet, kan het systeem wel nog reageren om die aan te pakken, weliswaar in iets mindere mate.

Krijgen patiënten met psoriasis dezelfde geneesmiddelen als iemand met de ziekte van Crohn of met psoriasis artritis?

Dr. Varkas: Met medicatie of therapieën om lokale symptomen te behandelen, zoals crèmes en zalven, uiteraard niet. Bij de geneesmiddelen die zich richten op het immuunsysteem om de ontstekingen in het lichaam aan te pakken, zijn sommige gemeenschappelijk, andere zijn orgaanspecifiek. Vroeger hadden we een enkele behandeling die voor alles werkte, maar niet iedereen was daar even goed mee geholpen. Nu beschikken we over een heel scala aan veel sterkere medicijnen, maar je moet ze precies afstellen op de juiste doelwitten die overgestimuleerd zijn. Daarom is het belangrijk om goed samen te werken met de andere specialisten, om raakvlakken te detecteren in onze behandelingen.

Dr. Lobaton: We screenen actief en zelfs proactief op andere aandoeningen: best is om zo systematisch mogelijk te werken, aan de hand van een aantal standaardvragen. Hier in het UZ Gent hebben we momenteel ook een studie lopen waarbij elke nieuwe IBD-patiënt ook door een reumatoloog wordt gezien. We werken ook nauw samen met de dienst dermatologie/huidziekten.

Eerder in ons gesprek gaven jullie aan dat omgevingsfactoren zowel psoriasis als de verwante gewrichts- en darmaandoeningen kunnen activeren. Wat voor rol speelt onze levensstijl?

Dr. Lobaton: Het klopt inderdaad dat een gezonde (of ongezonde) levensstijl een impact heeft. Daarom geloven we in een holistische aanpak. Die omvat niet alleen de systematische samenwerking tussen verschillende artsen en disciplines, maar ook aandacht voor aspecten als een evenwichtige en gevarieerde voeding met weinig rood vlees en suiker, een beperkte alcoholconsumptie, geen additieven, een gezond gewicht en voldoende beweging. En geen tabak: roken heeft een aanzienlijke, negatieve impact op het ziekteverloop bij patiënten met de ziekte van Crohn. Die gezonde levensstijl helpt trouwens ook om de risico’s op kanker en cardiovasculaire aandoeningen te beperken bij inflammatoire aandoeningen.

Laatste vraag. Zowel psoriasis als IBD en psoriasis artritis zijn chronische ziekten die het dagelijks leven van de patiënten in min of meer belangrijke mate kunnen beïnvloeden. Wat voor boodschap geeft u in dat verband mee aan uw patiënten?

Dr. Varkas: De meeste van mijn patiënten zijn nog jong als ze de diagnose krijgen, gemiddeld tussen 30 en 50 jaar voor psoriasis artritis. Mijn eerste boodschap is dus dat het niet ongebruikelijk is dat hun aandoening op die leeftijd ontstaat. Ten tweede benadruk ik dat de prognose goed is: we kunnen er iets aan doen, het aantal beschikbare behandelingen is aanzienlijk. Maar het vraagt soms tijd om de juiste te vinden.

Dr. Lobaton: Ik voeg eraan toe dat ze hun aandoening best niet opzoeken op het internet, omdat je daar veel verkeerde informatie tegenkomt. Ook hamer ik erop dat ze hun behandeling moeten volhouden, ook als hun symptomen schijnbaar verdwenen zijn. Therapietrouw is belangrijk, want we kunnen de ziekte niet genezen. We kunnen ze wel in rust houden, zodat je een normaal leven kunt leiden.

Dr. Varkas: En ik druk hen op het hart dat ze moeten communiceren, hun vragen stellen. We hebben het beste met onze patiënten voor en we volgen de laatste evoluties op de voet. We werken samen naar een gemeenschappelijk doel: de ziekte onder controle krijgen.